Kalman Lis

(From the series: Time-Motifs)

Who else like me – for generations kindred with the field, with grass and stalk,
joined to my border, with air and earth –
can say: let the axe be like a sword – a ritual slaughterer’s knife sharp in the enemy’s cold hand,
I’m not going to be moved!

I’ll remain in the land,
right here where my great-grandfather,
an ox to the nobleman’s heavy yoke, hauled
and made his barren and empty fields
fruitful through his sweat and toil;
where my grandfather along with his peasant fought for a free Polish state, and after
the Czarist Siberia, rooted himself in the ground and didn’t move – an old oak branching out deep and wide – and for years plowed and sowed, uprooting the wild roots, so that corn, wheat and buckwheat could sprout and
the new once-burdened border could be decked with a garden, orchard and glade, a new acre field freed of blind imprisonment
so that the good free time would arrive.
Then who like me, the grandson, the Jew, can proudly say: I am smelted, hammered to, merged with, my home.
As with the river – the grey clay on the banks;
as with the shore – the willow, however crooked, mirroring its downy springtime joy,
the greyest pussywillow blossoming
when on the maple, there’s yet no sign of a bloom, nor on the elm, nor on the tender
cherry tree that in autumn stands, a faded dream
submerged in the stream’s still, brown surface,
weeping leaf after leaf.
Yes, I am he, and just someone like me
is my entire grey, toiling shift
in village, in town, in the great metropolis.
Jews, like the distances on the roadway,
overgrown with earth, with forest and field,
know, as wide and large as the world may be,
home is – a mother’s lap, the land,
where generations untold were raised, grew and flowered, ripened like stalks to the harvest
and with its own flesh renewed, fertilized and made fruitful the land after its death –
the dearest, the most beloved:
and however strongly the blackness that grows with the horrible fear should menace me –
I’m not going to be moved! And can I really leave anyway – a stray dog,
when I am stuck deeply rooted in the ground!

Translation by Miri Koral

איך ריר זיך נישט פון אָרט…

(פון דער סעריע: צײט־מאָטיװן)

קלמן ליס

װער נאָך אזױ װי איך — פון דורות לאַנג
פארברודערט מיט דעם פעלד, מיט גראָז און זאנג,
באַהאָפטן מיט מײן קאַנט — מיט לופט די ערד,
קאָן זאָגן: זאָל די האַק זײן װי א שװערד —
א חלף שאַרף אין שונאס קאַלטער האַנט,
מיך רירט מען נישט! כ’װעל בלײבן אינעם לאַנד,
אָט דאָ, װו ס’האָט מײן עלטער־זײדע נאָך
געשלעפּט — אַן אָקס — דעם פּריצס שװערע יאָך
און האָט אים זײנע פעלדער פּוסט און װיסט
באפרוכפּערט מיט זײן שװײס און מיט זײן מי,
װו ס’האָט מײן זײדע מיט דעם כלאָפּ צוגלײך
נעקעמפט פאר פרײען פּױלנס־קעניגרײך
און האָט לסוף נאָך צאַרישן סיביר
פארװאָרצלט זיך אין גרונט און נישט גערירט —
אן אלטער דעמב צעצװײגט זיך טיף און ברײט —
און יאָרן לאַנג געאקערט און געזײט,
געקאַרטשעװעט דעם װילדן קארטשעװיק,
אז אױפגײן זאָל דאָ קאָרן, װײץ און גריק
און װערן זאָל דער אונטעריאָכטער קאַנט
וארײרערט מיט א גאָרטן, סאָד און לאן,
אַ נײע מאָרג פעלד פון בלינדן קלעם באַפרײט
רין קומען װעט די גוטע פרײע צײט.
איז װער װי איך, דאָס אײניקל — דער ײד,
קען זאָגן שטאָלץ: איך בין צונױפגעשמידט
צונױפגעשמעלצט, פארגלידערט אין מײן הײם,
װי מיטן טײך, — דער ברעגיק גרױער לײם,
װי מיטן ברעג — די װערבע קרומערהײט, .
װאַס שפּיגלט דאָ איר פּוכקע פרילינג פרײד —
די סאמע* גרױע קעצעלעך צעבליט —
װען ס’איז קײן סימן נאָך נישטאָ פון צװיט
אױף קליאָן, אױף װיאז, — אױף צאַרטן קאַרשנבױם,
און שטײט אין האַרבסט — אַן אָפּגעװעלקטער טרױם
פארטיפט אין טײכלס שטילן, ברױנעם מאַט
און טרערט אראָפּ א בלעטל נאָך אַ בלאַט.
יאָ, איך בין דער און אָט אזא װי איך
ז’מײן גאַנצער גרױער, האָרעפּאַשנער שיכט
אין דאָרף, אין שטעטל, אינעם גרױסן כרך —
די ײדן, װי די װיאָרסטן אינעם שליאַך,
פארװאַקסן מיט דער ערד, מיט װאַלד און פעלד,
װאָס װײסן, אז כאָטש גרױס און ברײט איז װעלט
דאָך איז די הײם, — די מוטערשױס, דאָס לאַנד,
װו ס’האָבן לאַנגע דורות נאָכאַואַנד
געכאָװעט זיך, געװאקסן און געבליט
זיך אױסגערײפט, װי זאַנגען צו דעם שניט
און מיט אײגנעם לײַב דאָס לאַנד באַנײַט
באַמיסטיקט און באפרוכפּערט נאַכן טױט —
אַמטײערסטן, אַמנאָענטסטן צום האַרץ:
און זאָל װי שטאַרק מיר דראָען אַט דאָס שװאַרץ,
װאָס װאַקסט אָן מיט דער שױדערלעכסטער שרעק —
מיך רירט מען נישט!… און קאָן איך דען אװעק
זיך לאָזן ערגעץ גײן — א בלודנער הונט,
װען כ’שטעק דאָ טיף פארװאָרצלט אינעם גרונט!…