Alter Kacyzne (Alter-Sholem Katsizne)

The sun shone brightly in a festive way:
today is the king of Chelm’s birthday.
He observes from the terrace on high
if the folk with the new gift are drawing nigh.
Here they come, here they come, the shoes made of gold
forged of real ducats, ready to behold!
The folk crafted this golden footwear
for the king in pride and joy to wear.
Whosoever encounters the king in passing
would clear the way as was certainly fitting.

Town records reveal that in Chelm’s environ
at the same time of year it rains more often.
The streets of Chelm were sodden in clay —
how deep the mud is! – one need not even say!
And the feet of Chelm earnestly trod
from shabes to shabes in relentless wet mud.
Who’s creeping by, then quietly stumbles?
The king in his golden shoes bumbles.

So Chelm gathered its top ministers,
its chief editors, its main senators,
cantors, judges, even rabbis clustered —
the greatest assembly Chelm had ever mustered.
There was nothing further to declare:
the king his golden shoes must wear!
His people paid and worked for them dearly
to see the king shod in gold so clearly!
And then? One small thing is still outstanding:
in the mud the gold is entirely missing.
They must be nothing if not cautious:
the king must wear a pair of galoshes.

But in order for the gold to stand out
each galosh must have its front torn out,
so the gold is perceived from far and wide
to fill the hearts of Chelm with joy and pride.

But on those days of mud to the ankle
the king forgoes the holes paradoxical:
the king, and too, his wife esteemed,
may stuff the holes with straw, it is deemed.

And there we see the Chelm court uniform:
two high galoshes with holes in the front,
the holes stuffed with plugs of straw
and this is how the king heads off.

Translated by Miri Koral

גאָלדענע שיך

אלטער קאציזנע

די זון האָט זיך יום־טובדיק — ליכטיק צעשײנט:
דעם כעלמער מלכס געבורטס־טאָג איז הײנט.
אָט קוקט ער אראָפּ פון די הױכע באַלקאָנען,
צי קומט שױן דאָס פאָלק מיט דער נײער מתנה.
מען טראָגט שױן, מען טראָגט שױן די גאָלדענע שיך
פון עכטע דוקאַטן — א שיכט אױף א שיכט!
דאָס פאָלק האָט די גאָלדענע שיכלעך געקאָװעט, .
דער מלך זאָל טראָגן אין עושר און כבוד.
און װער ס’װעט טרעפן דעם מלך אין גאס —
זאָל מאַכן אַ װאַרע אַזױ װי עס פּאַסט.

דער פּנקס פארצײלט, אז אין כעלמער געגנט
דעם זעלבן האַלביאָר האָט אַלץ־אָפטער גערעגנט.
די כעלמער גאסן פארגאָסן מיט לײם.
װי טיף איז די בלאָטע — פאַרשטײט־זשע אַלײן!
און כעלמער פיס האָבן ערלעך געקנאָטן,
משבת־לשבת די שיטערע בלאָטע.
װער שלעפּט זיך עס שטיל און געפאַלן בײ זיך?
דאָס דריפּטשעט דער מלך אין גאָלדענע שיך.

האָט כעלם פארזאמלט די הױפּט־מיניסטאָרן,
די הױפּט־רעדאַקטאָרן, די הױפּט־סענאַטאָרן,
חזנים, דײנים, דערצו ראַבינאַט.
די גרעסטע אסיפה האָט כעלם געהאַט.
אױף דעם איז נישטאָ עפּעס בעסערס צו זאָגן:
דער מלך מוז װײטער די שיך זײנע טראָגן:
דאָס פאָלק האָט דאָך ערלעך און שװערלעך באַצאָלט,
דעם מלך צו זען א געשוכטן אין נאָלד!
אי װאָס? עס בלײבט איבער דער קלײנער חסרון:
דאָס גאָלד גײט אינגאַנצן אין בלאָטע פארלױרן?
דאָס מוז מען פארהיטן; דער חשבון איז קלאָר:
דער מלך מוז אָנטאָן קאַלאָשן א פּאָר.

בכדי אָבער אױך פון דעם גאָלד זאָל מען װיסן,
מוז יעדער קאַלאָש זײן פון פאָרנט צעריסן,
דאָס גאָלד זאָל אַרױסקוקן רחבותדיקברײט
און אָנפילן כעלמער הערצער מיט פרײד.

בימי אָבער גאָר פון געהױבענער בלאָטע
דער מלך איז אױך פון די לעכער דאַן פּטור:
דער מלך אלײן און זײן גנעדיקע פרױ
זײ קאָנען פארשטאָפּן די לעכער מיט שטרױ.

און אָט איז דער כעלעמער הױף־אוניפאָרם:
צװײ טיפע קאַלאָשן מיט לעכער פון פאָרנט,
די לעכער מיט שטרױענע שפּונטן פארשטעקט
דאָס לאָזט זיך דער כעלעמער מלך אין װעג.

גאָלדענע שיך

אַלטער קאַציזנע

די זון האָט זיך יום־טובדיק — ליכטיק צעשײַנט:
דעם כעלמער מלכס געבורטס־טאָג איז הײַנט.
אָט קוקט ער אַראָפּ פֿון די הױכע באַלקאָנען,
צי קומט שױן דאָס פֿאָלק מיט דער נײַער מתּנה.
מען טראָגט שױן, מען טראָגט שױן די גאָלדענע שיך
פֿון עכטע דוקאַטן — אַ שיכט אױף אַ שיכט!
דאָס פֿאָלק האָט די גאָלדענע שיכלעך געקאָװעט,
דער מלך זאָל טראָגן אין עושר און כבוד.
און װער ס’װעט טרעפֿן דעם מלך אין גאַס —
זאָל מאַכן אַ װאַרע אַזױ װי עס פּאַסט.

דער פּנקס פֿאַרצײלט, אַז אין כעלמער געגנט
דעם זעלבן האַלביאָר האָט אַלץ־אָפֿטער גערעגנט.
די כעלמער גאַסן פֿאַרגאָסן מיט לײם.
װי טיף איז די בלאָטע — פֿאַרשטײט־זשע אַלײן!
און כעלמער פֿיס האָבן ערלעך געקנאָטן,
משבת־לשבת די שיטערע בלאָטע.
װער שלעפּט זיך עס שטיל און געפֿאַלן בײַ זיך?
דאָס דריפּטשעט דער מלך אין גאָלדענע שיך.

האָט כעלם פֿאַרזאַמלט די הױפּט־מיניסטאָרן,
די הױפּט־רעדאַקטאָרן, די הױפּט־סענאַטאָרן,
חזנים, דײנים, דערצו ראַבינאַט.
די גרעסטע אַסיפֿה האָט כעלם געהאַט.
אױף דעם איז נישטאָ עפּעס בעסערס צו זאָגן:
דער מלך מוז װײַטער די שיך זײַנע טראָגן:
דאָס פֿאָלק האָט דאָך ערלעך און שװערלעך באַצאָלט,
דעם מלך צו זען אַ געשוכטן אין נאָלד!
אי װאָס? עס בלײַבט איבער דער קלײנער חסרון:
דאָס גאָלד גײט אינגאַנצן אין בלאָטע פֿאַרלױרן?
דאָס מוז מען פֿאַרהיטן; דער חשבון איז קלאָר:
דער מלך מוז אָנטאָן קאַלאָשן אַ פּאָר.

בכדי אָבער אױך פֿון דעם גאָלד זאָל מען װיסן,
מוז יעדער קאַלאָש זײַן פֿון פֿאָרנט צעריסן,
דאָס גאָלד זאָל אַרױסקוקן רחבותדיקברײט
און אָנפֿילן כעלמער הערצער מיט פֿרײד.

בימי אָבער גאָר פֿון געהױבענער בלאָטע
דער מלך איז אױך פֿון די לעכער דאַן פּטור:
דער מלך אַלײן און זײַן גנעדיקע פֿרױ
זײ קאָנען פֿאַרשטאָפּן די לעכער מיט שטרױ.

און אָט איז דער כעלעמער הױף־אוניפֿאָרם:
צװײ טיפֿע קאַלאָשן מיט לעכער פֿון פֿאָרנט,
די לעכער מיט שטרױענע שפּונטן פֿאַרשטעקט
דאָס לאָזט זיך דער כעלעמער מלך אין װעג.